Версия для слабовидящих
Тыва Арат Республиканыӊ баштайгы цирк бөлүүнүӊ артизи, чогаалчызы Алексей Агбаанович Хуурактыӊ 100 харлаан оюнга тураскааткан «Ынакшылды камнаар болза» деп ном байырлалы бөгүн Тыва республиканың Алдан-Маадыр аттыг Национал музейинге болуп эрткен.
Алексей Агбаанович Хуурак Улуг-Хем кожууннуӊ Шагаан-Арыгга 1924 чылда төрүттүнген. Чашкы үези Арыскан суурга эрткен. Алексей Хуурак 1934 чылда Шагаан-Арыгныӊ эге школазынга өөренип киргеш, аӊаа 5 класс дооскаш, 1939 чылда Кызылдыӊ каттышкан школазынга (амгы үеде Кызылдыӊ 2 дугаар школазы) өөренип кирген. 1940 чылда Хөгжүм-шии театрынга Владимир Базыр-оолович Оскал-оолдуӊ удуртуп турганы цирк студия-школазынче кирип алгаш, ону 1942 чылда дооскан.
1944 чылда Тыва Совет Социалистиг Республикалар Эвилелиниӊ (ССРЭ) составынче кирген соонда, Алексей Хуурак ССРЭниң болгаш Тываның Улустуң артизи Владимир Оскал-оолдуӊ тыва цирк бөлүүнүӊ артизи болуп, Москваныӊ Вернадск проспектизинде Улуг циркке ажылдай берген. Ол цирк бөлүүбиле бүдүн Тываны база Совет Эвилелин болгаш даштыкы чурттарны эргээн. Алексей Хуурак Москваныӊ циригинге ажылдап чораан үезинде «Совет Эвилелиниӊ эӊ-не шыырак дээн 10 жонглерлары» деп хүндүлүг аттыӊ эдилекчизи болуп турган. В.Б. Оскал-оолдуӊ бөлүү 1947 чылда Москвага совет цирк артистериниң 4-кү чогаадыкчы конкурузунуң лауреады болган. Оон ССРЭ-ниң уран чүүл талазы-биле комитединиң 1-ги шаңналы болгаш дипломун чаалап алган1 . Алексей Хуурак чүгле Тываның эвес, калбак-делгем Совет Эвилелиниң, оон даштыкы чурттарның хөй янзы хоорай, суурларынга четкилээн. Амыдыралының сөөлгү чылдарында ол Тываның хөгжүм-шии театрынга артистеп база концерт-эстрада килдизиниң директору бооп ажылдап чораан.
Алексей Хуурак – баштайгы тыва интеллигенцияныӊ төлээлериниӊ бирээзи болуп, тыва культура, уран чүүлдүӊ сайзыралыныӊ эге чадазында оларны бут кырынга тургусканнарныӊ санынче база кирген. Алексей Хуурак цирк артизи болурундан аӊгыда, уран хөгжүмге база чечен чогаалга кончуг сонуургалдыг чораан. Ол 1942 чылдан тура чогаал ажылынче кирип, баштайгы шүлүктерин бижип эгелээн. Ооң эң баштайгы «Тожу чедер орук» деп шүлүү 1943 чылда Тыва Арат Республикага үнүп турган «Дайынчы кыйгы» деп чыындыга парлаттынган. Алексей Хуурак ажылының аайы-биле чеже-даа хөй чурттар кезип, гастрольдап чораан болза, шүлүк чогаалын кагбайн чораан. Ол бажынга кирип келген чараш бодалдарын хостуг үезинде шүлүк одуругларынче хуулдуруп чораан болгаш, «Ыржыгаш» (1963 чыл) болгаш «Чадаганның аяны» (1967 чыл) деп ийи шүлүк чыындызын үндүрген. Оон аңгыда шүлүглелдер болгаш чечен чугаалар база шиилерниӊ автору болуп турарындан ооң хөй талалыг салым-чаяанныы, чечен-мергени илереттинип келир.
