Версия для слабовидящих
Февраль 5-те Тыва Республиканыӊ Национал музейинге «Россияныӊ эртемнер хүнүн» таварыштыр «Тываларныӊ делегейи» деп делгелге залынга Тыва Республиканыӊ алдарлыг ажылдакчызы, экономиктиг эртемнерниӊ кандидады, Россияныӊ чурукчулар эвилелиниӊ кежигүну Валерий Окпан-оолович Ооржак биле ужуражылга болуп эрткен.
Тыва Республиканыӊ Алдан-Маадыр аттыг Национал музейиниӊ директору дыл эртемнериниӊ доктору, академик РЕАН и РАСН, Тываныӊ Күрүне Университединиӊ хүндүлүг профессору Каадыр-оол Бичелдей ужуражылганы ажыдып чонар-даш уран-чүүлүнүӊ сайзыралыныӊ дугайында, ооӊ укталган дөзү бурунгу көшкүн скиф аймактарныӊ алдын эртиннелеринден эгелээн деп демдеглээн. Амгы чонар-даш чазаныкчылары ол чараш угун уламчылап чоруурун чугаалаан. Тываныӊ девискээринде чонар-даштыӊ казып ап турар уургайлыг черлерин хумагалыг ажыглаарын сүмелээш инженер эртемденге байыр чедиргеш, музейниӊ мурнундан хүндүлүг бижикти тывыскан.
Музейниӊ чурт-шинчилел болгаш туризм салбырыныӊ эртем ажылдакчызы Биче-оол Майны ус-шевер, эртемден Валерий Окпан-ооловичиниӊ чогаадыкчы ажылдарынга доктаап, Кызыл-Дагныӊ даш- чонукчулары РСФСР-ниӊ уран-чурулгага И.Е.Репин аттыг күрүне шаӊналдарыныӊ лауреаттары Мижит-Доржу Хертек, Хертек Тойбу-Хаа амгы үеде даайы болур Саая Когелдиӊ даш чазаар школазын эрткен ус-шевер кижи бооп турар. Национал музейниӊ шыгжамырында он-беш хире эӊ чараш онзагай ажылдары бадыткап кирип турар. Ооӊ бодунуӊ чыып чоруур коллекциязында мөнгүн-дарганнар С.Х. Кочааныӊ база Н.В. Самданныӊ сиилбип соккан оттук бижектерин, чонар-даштан Саая Когелдиӊ, Д.Дойбухааныӊ, скульптор А.О. Ойдуптуӊ берген суй-белектерин делгеп салган. Делгелге биле чергелештир эртемденниӊ Тываныӊ бүдүрүлгезинге хамаарыштыр янзы-бүрү чылдарда бижээн эртем статьяларын, регионнар, россия чергелиг уран-чүүлдүӊ делгелеринге киришкен каталог-номнарны Национал музейниӊ библиотеказы делгеп салган.
Эртемден, шаанда ус-шеверлер оран-таӊдыга чалбарыг езулал кылгаш дашты казып ап чораанын, кандыг чепсек херекселдерни ажыглап турганын, казып –шилип алган даштарын алгаш каттап өске даштарын дедир шыгжааш хөөп-каап, чораанын тайылбырлап көргускен.
Ужуражылгага чонар-даш уран-чүүлүнүӊ мөгейикчизи коллекционер Хээлиг Ирбен-оолович Түлүш чонар-даш чазаныкчыларыныӊ уран-чүүлүнге хамаарыштыр хоойлу-дүрүмге дүүштүр эрге камгалалын ажылдап кылырын саналдаан.
ТАР-ныӊ 100 чылдаанын таврыштыр кандыг чараш суй-белектер турарын, чонар-даштыӊ аӊгы музейиниӊ дугайында база оларныӊ кылыгларын садып алырыныӊ дугайында айтырыгларны, эӊ-не үнелиг чараш ажылдар өске музейлерниӊ шыгжамырынче чоруп турарыныӊ айтырыгларын чугаалашкан. Национал музейниӊ шыгжамырында ыяштан, сөөктен, чес-хүлерден шуткулга дарган ажылдары, алгы-кештен көгээржиктер, ыяштан чажыглар, дазылдан аяк-сава аймаа, аъттыӊ дериг-херекселдери бар, ону өөренип шинчилээр, кылыр аргаларын тус-чер аайында ус-шеверлерге семинар кичээлдерни эртирерин сүмележип чугаалашкан. Маӊаа Тыва үндезин культура төвү, Национал музей, Тываныӊ культура болгаш туризмниӊ адырлары демнежип ажылдаары негеттинип турарын чугаалашкан.
Ужуражылгага шупту алдан кижи киришкен оларныӊ аразында Кызылдыӊ уран-чүүл колледжиниӊ башкылары, өөреникчилери база Тыва Күрүне Университединиӊ студентилери, чурукчулар-чогаалчылар эвилели, Тыва үндезин культура төвү идекпейлиг киришкеннер. Хөгжүм үделгезинге Тываныӊ улустуӊ хөөмейжизи Шончалай Ооржак-Чооду, Тываныӊ алдарлыг артизи Начын Чооду аян тудуп киришкеннер.
Материалды Б.С. МАЙНЫ белеткээн
